Τι είναι το ανεύρυσμα θωρακικής αορτής / Αορτικής ρίζας;

Η καρδιά είναι ένα πολύπλοκο όργανο που κάνει μια απλή αλλά τόσο σημαντική λειτουργία: είναι η αντλία αίματος του οργανισμού μας. Στην πραγματικότητα, είναι δύο αντλίες σε μία. Η μία αντλία (η δεξιά) προωθεί το ‘φτωχό’ σε οξυγόνο αίμα (φλεβικό) που μαζεύεται από τις φλέβες όλου του σώματος προς τους πνεύμονες για να οξυγονωθεί. Η άλλη αντλία (η αριστερή) προωθεί το ‘πλούσιο’ (αρτηριακό) σε οξυγόνο αίμα από τους πνεύμονες στις αρτηρίες όλου του σώματος και των οργάνων μας.

Η αριστερή αντλία αποτελείται από 2 ‘χώρους’ (κοιλότητες), τον αριστερό κόλπο και την αριστερή κοιλία και δύο βαλβίδες. Από την αριστερή κοιλία ξεκινάει επίσης η αορτή, που είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματός μας και από αυτήν εκφύονται όλες οι αρτηρίες του σώματός μας περίπου όπως τα κλαδιά ενός δέντρου. Η αορτή χωρίζεται από την αριστερή κοιλία από την αορτική βαλβίδα, η οποία είναι και ανεπίστροφη, δηλαδή φυσιολογικά επιτρέπει τη ροή του αίματος μόνο από την αριστερή κοιλία προς την αορτή και όχι αντίστροφα.

Η αορτή αποτελεί τη μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος. Ξεκινά από την καρδιά και φτάνει ώς την κοιλιά όπου και διακλαδίζεται στην αριστερή και δεξιά λαγώνια αρτηρία. Δίνει πολλούς κλάδους που αιματώνουν το σύνολο του σώματός μας. Το τοίχωμα της αορτής αποτελείται από πολλές στοιβάδες κυττάρων (σαν σάντουιτς). Το τοίχωμα της αορτής έχει ελαστικότητα που οφείλεται σε ελαστικές και μυϊκές ίνες που αποτελούν τη μία από τις στοιβάδες του τοιχώματος.

Στα ανευρύσματα, το τοιχώματα της αορτής γίνονται πιο λεπτά και διατείνονται όπως περίπου ένα μπαλόνι που φουσκώνει. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πλήθως προβλημάτων που είναι δυνητικά επικίνδυνα για τη ζωή. Ασθενείς με μεγάλα ανευρύσματα έχουν κίνδυνο αιφνίδιου καρδιακού θανάτου.

Τύποι ανευρυσμάτων

Τα ανευρύσματα της θωρακικής αορτής χωρίζονται ανατομικά σε ανευρύσματα:

• Αορτικής ρίζας, που περιλαμβάνουν την αρχή της αορτής μέχρι την κολποσωληνώδη συμβολή
• Ανιούσας αορτής που είναι το τμήμα της αορτής που ξεκινά από την κολποσωληνώδη συμβολή και φτάνει έως το αορτικό τόξο
• Αορτικού τόξου που μπορεί να επεκτείνονται και προς τις καρωτίδες και υποκλειδίους αρτηρίες
• Κατιούσας αορτής
• Θωρακοκοιλιακά που εκτός από τη θωρακική περιλαμβάνουν και την κοιλιακή αορτή.

Όπως είναι προφανές τα ανευρύσματα μπορεί να επεκτείνονται σε περισσότερες από μια ανατομικές περιοχές και για αυτό το λόγο για τη χαρτογράφησή τους συνήθως απαιτείται αξονική αγγειογραφία υψηλής ανάλυσης.

Ποια είναι τα συμπτώματά του;

Τα ανευρύσματα συνηθέστερα δεν προκαλούν συμπτώματα ακόμα και αν μεγαλώσουν πολύ σε μέγεθος. Τις περισσότερες φορές ανευρίσκονται ως τυχαίο εύρημα σε αξονικές ή μαγνητικές τομογραφίες ή σε υπερηχογραφήματα καρδιάς. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί, λόγω του μεγέθους, να συμπιέζουν κοντινά όργανα και να προκαλούνται συμπτώματα δευτερογενώς. Έτσι πιθανά συμπτώματα είναι:

• Πόνος στο στήθος ο οποίος συνήθως περιγράφεται ως βαθύς και ακανόνιστος
• Πόνος στην πλάτη
• Βήχας όταν λόγω μεγέθους πιέζονται οι πνεύμονες
• Δύσπνοια λόγω πίεσης στους πνεύμονες ή συνοδού ανεπάρκειας αορτικής βαλβίδας
• Βραχνή φωνή λόγω συμπίεσης των φωνητικών χορδών
• Δυσκολία ή πόνος στην κατάποση λόγω συμπίεσης του οισοφάγου

Γιατί είναι επικίνδυνο το ανεύρυσμα της θωρακικής αορτής;

Όπως αναφέρθηκε, στα ανευρύσματα υπάρχει διαταραχή στις στοιβάδες του τοιχώματος της αορτής με αποτέλεσμα αυτό να μεγαλώνει σε μέγεθος σαν μπαλόνι. Όπως μεγαλώνει δημιουργεί πιεστικά φαινόμενα σε παρακείμενα όργανα όπως ο λάρυγγας, ο οισοφάγος και οι πνεύμονες. Στην περίπτωση που το ανεύρυσμα εντοπίζεται στην αορτική ρίζα, τότε πολύ συχνά υπάρχει διαταραχή στη λειτουργεία της αορτικής βαλβίδας και πιο συγκεκριμένα εμφανίζεται ανεπάρκεια αυτής, αφού ο μηχανισμός στήριξής της βρίσκεται στην αορτική ρίζα.

Όμως οι πιο επικίνδυνες επιπλοκές των ανευρυσμάτων είναι ο διαχωρισμός και η ρήξη.

Διαχωρισμός και ρήξη αορτής

Κατά τη ρήξη το τοίχωμα της αορτής σπάει με αποτέλεσμα καταστροφική μαζική αιμορραγία σε διάστημα λεπτών. Αποτελεί μια από τις αιτίες αιφνιδίου θανάτου αφού δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για τη λήψη ιατρικής βοήθειας.

Κατά το διαχωρισμό, δεν συμβαίνει πλήρης ρήξη των τοιχωμάτων της αορτής, αλλά παθαίνουν ρήξη μόνο οι εσωτερικές στοιβάδες του τοιχώματος της αορτής με τις εξωτερικές στοιβάδες να συγκρατούν την αιμορραγία. Στην περίπτωση αυτή, ο κίνδυνος πλήρους ρήξης και ξαφνικού θανάτου αυξάνεται με την ώρα ενώ μπορεί να επέλθει ισχαιμία σε ζωτικά όργανα λόγω του διαχωρισμού. Μπορεί δηλαδή να συμβεί εγκεφαλική, νεφρική, ηπατική ισχαιμική βλάβη κλπ. Παράλληλα υπάρχει κίνδυνος οξείας καρδιακής δυσλειτουργίας λόγω οξείας ανεπάρκειας της αορτικής βαλβίδας ή συλλογής μεγάλης ποσότητας αίματος γύρω από την καρδιά. Τόσο ο διαχωρισμός όσο και η ρήξη προκαλούν έντονο διαξιφιστικό πόνο συχνά με έντονη δύσπνοια

Ο αορτικός διαχωρισμός αποτελεί υπερεπείγουσα χειρουργική επέμβαση. Πολλοί ασθενείς δεν προλαβαίνουν καν να φτάσουν στο χειρουργείο και από αυτούς που τα καταφέρνουν ένα μεγάλο ποσοστό μπορεί να πεθάνει στη διάρκεια της επέμβασης ή στην πρώτη μετεγχειρητική περίοδο.

Διατιτραίνοντα έλκη και ενδοτοιχωματικά αιματώματα αορτής

Μελέτες έχουν δείξει ότι η ύπαρξη σε αξονική τομογραφία αορτής ενδοτοιχωματικού αιματώματος ή διατιτραίνοντος έλκους τοιχώματος αορτής απαιτεί άμεση χειρουργική αντιμετώπιση, αφού οι καταστάσεις αυτές προδιαθέτουν σε ρήξη του αορτικού τοιχώματος ή σε διαχωρισμό. Έτσι και αυτά τα ευρήματα θα πρέπει να αξιολογούνται με πρόσοχη.

Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι τα ανευρύσματα, αν και συνήθως ασυμπτωματικά, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα γιαυτό και απαιτούν παρακολούθηση κατά τη διάγνωσή τους και προγραμματισμό ιδίως όταν φτάνουν τα 5-5.5εκ ή σε περιπτώσεις που μεγαλώνουν με γρήγορο ρυθμό.

Γιατί συμβαίνει; – Αίτια:

Ανευρύσματα μπορούν να εμφανιστούν σε όλες τις μεγάλες αρτηρίες του σώματός μας. Πιο συγκεκριμένα για την αορτή υπάρχει πλήθος παραγόντων, γενετικών και μη, που προδιαθέτουν και μπορούν να προκαλέσουν ανευρύσματα. Αυτοί είναι:

• Η ηλικία, που προκαλεί σταδιακή εκφύλιση του ελαστικού χιτώνα της αορτής. Συνηθέστερα τα ανευρύσματα εμφανίζονται σε ασθενείς με ηλικία 65 ετών και άνω
• Κάπνισμα. Η χρήση όλων των προϊόντων καπνού αποτελεί παράγοντα εμφάνισης ανευρυσμάτων
• Η αρτηριακή υπέρταση αυξάνει την τάση στο τοίχωμα της αορτής και προκαλεί φθορές που προδιαθέτουν στην εμφάνιση ανευρύσματος. Παράλληλα, η αυξημένη αρτηριακή πίεση αυξάνει τον κίνδυνο των θανατηφόρων επιπλοκών της ρήξης ή του διαχωρισμού του αορτικού τοιχώματος που αναφέραμε πιο πάνω
• Η υψηλή χοληστερίνη και γενικότερα οι δυσλιπιδαιμίες που προδιαθέτουν για την ύπαρξη αθηρωματικών πλακών και αθηροσκλήρυνσης. Το τοίχωμα της αορτής γίνεται λιγότερο ελαστικό και πιο ευάλωτο, παράγοντες που προδιαθέτουν για την εμφάνιση ανευρύσματος της θωρακικής αορτής
• Το οικογενειακό ιστορικό έχει μεγάλη σημασία, αφού ασθενείς με ανευρύσματα συχνά έχουν γονείς ή αδέλφια που πάσχουν από ανεύρυσμα θωρακικής αορτής. Μάλιστα σε ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό, τα ανευρύσματα εμφανίζονται συνήθως σε νεότερη ηλικία
• Η ύπαρξη δίπτυχης αορτικής βαλβίδας, που είναι μια συχνή γενετική παραλλαγή της τρίπτυχης αορτικής βαλβίδας, αποτελεί παράγοντα εμφάνισης ανευρύσματος της θωρακικής αορτής λόγω της εκφύλισης του τοιχώματος και στροβιλώδους ροής του αίματος
• Γενετικά νοσήματα του συνδετικού ιστού, όπως τα σύνδρομα Marfan, Loeys-Dietz και Ehlers-Danlos προκαλούν εκφύλιση του ελαστικού τοιχώματος της αορτής και προδιαθέτουν στην εμφάνιση ανευρυσμάτων.
• Ασθενείς με αρτηρίτιδες όπως η Takayasu ή συγκεκριμένες σπάνιες λοιμώξεις από σύφιλη ή σαλμονέλα μπορούν να προκαλέσουν ανευρύσματα αορτής
• Τέλος, τραυματισμοί του θωρακικού τοιχώματος μετά από πτώσεις ή τροχαία ατυχήματα μπορούν να προκαλέσουν ανευρύσματα αορτής.

Απεικονιστικός έλεγχος / διάγνωση;

Η διάγνωση των ανευρυσμάτων της αορτής γίνεται με ένα απλό διαθωρακικό υπερηχογράφημα (τρίπλεξ) καρδιάς που αποτελεί μέρος ενός καρδιολογικού ελέγχου. Μπορεί να διαγνωστούν όμως και από μια αξονική τομογραφία θώρακος ενώ μερικές φορές αποτελούν τυχαίο εύρημα σε άλλες εξετάσεις όπως πχ στη μαγνητική θώρακος. Αφού τεθεί η διάγνωση απαιτείται ένας αναλυτικότερος έλεγχος και χαρτογράφηση του ανευρύσματος με μια πιο ειδική εξέταση που είναι η αξονική αγγειογραφία αορτής. Με αυτή μετριέται με ακρίβεια το ανεύρυσμα και ελέγχεται τυχόν ύπαρξη άλλων ανευρυσμάτων σε άλλα σημεία του αορτικού δέντρου. Η μαγνητική αορτής επίσης βοηθάει επικουρικά σε περιπτώσεις φλεγμονής του τοιχώματος της θωρακικής αορτής.

Ανεύρυσμα θωρακικής αορτής – θεραπεία

Τα ανευρύσματα κατά την αρχική τους διάγνωση δεν απαιτούν απαραίτητα άμεση αντιμετώπιση εκτός και αν έχουν μεγάλο μέγεθος ή υπάρχει επαπειλούμενος κίνδυνος ρήξης. Στην απόφαση για το πότε θα προβεί κανείς σε αντιμετώπιση του ανευρύσματος ρόλο παίζει: το μέγεθος του ανευρύσματος, ο ρυθμός με τον οποίο αυξάνεται το μέγεθός του, η συνύπαρξη ή όχι άλλων καρδιακών παθήσεων που απαιτούν χειρουργική επέμβαση ενώ πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν η ηλικία, το ιστορικό του ασθενούς και πιθανές συννοσηρότητες.

Η θεραπεία των ανευρυσμάτων μπορεί να γίνει χειρουργικά, μέσω τομών στο θώρακα, ενδοαυλικά με χρήση στεντ αλλά σε ορισμένα περιστατικά μπορεί να πραγματοποιηθεί και συνδυασμός των δύο τεχνικών (υβριδική αντιμετώπιση). Τα ανευρύσματα της αορτικής ρίζας και της ανιούσας αορτής απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση. Τα ανευρύσματα του αορτικού τόξου και της κατιούσας θωρακικής αορτής καθώς και τα θωρακοκοιλιακά ανευρύσματα απαιτούν εξατομίκευση και σχεδιασμό αφού μπορούν να αντιμετωπιστούν κατά περίπτωση χειρουργικά, ενδοαυλικά ή και υβριδικά.

Η κλινική μας εφαρμόζει ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές με τις μικρότερες δυνατές τομές για τη θεραπεία των ανευρυσμάτων της αορτής. Επίσης, υπάρχουν όλες οι απαραίτητες υποδομές για ελάχιστα επεμβατική ενδοαυλική ή υβριδική αντιμετώπιση ανευρυσμάτων