Τι είναι η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας;

Η καρδιά είναι ένα πολύπλοκο όργανο που κάνει μια απλή αλλά τόσο σημαντική λειτουργία: είναι η αντλία αίματος του οργανισμού μας. Στην πραγματικότητα, είναι δύο αντλίες σε μία. Η μία αντλία (η δεξιά) προωθεί το ‘φτωχό’ σε οξυγόνο αίμα (φλεβικό) που μαζεύεται από τις φλέβες όλου του σώματος προς τους πνεύμονες για να οξυγονωθεί. Η άλλη αντλία (η αριστερή) προωθεί το ‘πλούσιο’ (αρτηριακό) σε οξυγόνο αίμα από τους πνεύμονες στις αρτηρίες όλου του σώματος και των οργάνων μας.

Η αριστερή αντλία αποτελείται από 2 ‘χώρους’ (κοιλότητες), τον αριστερό κόλπο και την αριστερή κοιλία και δύο βαλβίδες, την αορτική και τη μιτροειδή βαλβίδα. Από την αριστερή κοιλία ξεκινάει επίσης η αορτή, που είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματός μας και από αυτήν εκφύονται όλες οι αρτηρίες του σώματός μας περίπου όπως τα κλαδιά ενός δέντρου. Η αορτή χωρίζεται από την αριστερή κοιλία από την αορτική βαλβίδα, η οποία είναι και ανεπίστροφη, δηλαδή φυσιολογικά επιτρέπει τη ροή του αίματος μόνο από την αριστερή κοιλία προς την αορτή και όχι αντίστροφα. Φυσιολογικά η αορτική βαλβίδα αποτελείται από τρεις λεπτές και ελαστικές πτυχές, ενώ ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων γεννιούνται με βαλβίδα δίπτυχη, δηλαδή βαλβίδα που αποτελείται από δύο μόνο πτυχές.

Σε αντίθεση με τη στένωση, η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Κατά την ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας, η αορτική βαλβίδα δεν ‘κλείνει’ επαρκώς με αποτέλεσμα σε κάθε καρδιακό κύκλο να διαφεύγει αίμα προς τα πίσω, δηλαδή προς την αριστερή κοιλία αντί να προωθείται προς τα εμπρός, δηλαδή προς την αορτή. Στο τέλος λοιπόν κάθε καρδιακής συστολής, ποσότητα αίματος παλινδρομεί προς την αριστερή κοιλία γιατί η κλειστή αορτική βαλβίδα δεν είναι τελείως στεγανή όπως θα έπρεπε.

Γιατί συμβαίνει; – Αίτια

H βασικότερη αιτία ανεπάρκειας της αορτικής βαλβίδας είναι η δίπτυχη αορτική βαλβίδα και γενικότερα οι εκ γενετής διαταραχές της αορτικής βαλβίδας. Πιο συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι τα άτομα που γεννήθηκαν με δίπτυχη αντί για τρίπτυχη αορτική βαλβίδα έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ανεπάρκειας. Ένα ποσοστό 2-6% των ενηλίκων έχουν εκ γενετής δίπτυχη αορτική βαλβίδα.

Ανεπάρκεια αορτικής βαλβίδας πιθανόν να εμφανιστεί και στα πλαίσια ενδοκαρδίτιδας, δηλαδή προσβολής της καρδιάς από μικρόβια και εμφάνιση καρδιακής λοίμωξης. Συνηθέστερα μικρόβια που προκαλούν ενδοκαρδίτιδες είναι βακτηρίδια που μπαίνουν στην κυκλοφορία από το στόμα ή το ουροποιητικό.

 Άλλη αιτία ανεπάρκειας αποτελεί η εκφύλιση της αορτικής βαλβίδας από ρευματική νόσο, δηλαδή η εκφύλιση της βαλβίδας που οφείλεται σε προσβολή από μικροβιακή λοίμωξη που δεν αντιμετωπίστηκε εγκαίρως σε νεαρή ηλικία.

Επειδή ο μηχανισμός στήριξης της αορτικής βαλβίδας εξαρτάται και από την ακεραιότητα του τοιχώματος της ρίζας της αορτής, διαταραχές της αορτής μπορεί να εμφανίσουν ανεπάρκεια αορτικής βαλβίδας.  Έτσι η βαλβίδα μπορεί να μην κλείνει στεγανά όχι λόγω κάποιας δομικής ανωμαλίας της βαλβίδας, αλλά λόγω παθήσεων της αορτής όπου βρίσκεται ο μηχανισμός της αορτικής βαλβίδας. Τέτοιες παθήσεις είναι συνηθέστερα τα ανευρύσματα και οι αορτικοί διαχωρισμοί.

Άλλες παθήσεις του συνδετικού ιστού (πχ σύνδρομα Marfan, Loeys-Dietz, Ehlers-Danlos) καθώς και αυτοάνοσα νοσήματα (όπως το Συστηματικός Ερυθρηματώδης Λύκος, Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα κλο)  μπορεί να προκαλέσουν ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας είτε λόγω διάτασης της αορτής είτε λόγω εκφύλισης της βαλβίδας.

Τέλος, ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας μπορεί να προκληθεί λόγω υπέρτασης, τραυματισμού του θώρακα ενώ έχουν ενοχοποιηθεί και κάποια φάρμακα

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι συχνά η στένωση της αορτικής βαλβίδας μπορεί να προκαλέσει ταυτόχρονα και ανεπάρκεια λόγω της ασβέστωσης και πάχυνσης των πτυχών της.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση της ανεπάρκειας της αορτικής βαλβίδας γίνεται με ένα απλό διαθωρακικό υπερηχογράφημα (τρίπλεξ) καρδιάς. Συχνά όμως απαιτούνται πιο ειδικές εξετάσεις για την καλύτερη χαρτογράφηση της βαλβίδας και της αριστερής κοιλίας, όπως η μαγνητική τομογραφία καρδιάς και το διοισοφάγειο υπερηχογράφημα καρδιάς. Σε ασθενείς ασυμπτωματικούς υπό προϋποθέσεις μπορεί να πραγματοποιηθεί και δυναμική υπερηχογραφία καρδιάς (stress echo).

Συμπτώματα ανεπάρκειας αορτικής βαλβίδας

Όπως αναφέραμε παραπάνω, η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας προκαλεί παλινδρόμηση αίματος πίσω προς την αριστερή κοιλία μετά από κάθε καρδιακή συστολή. Αυτό προκαλεί στην καρδιά διάταση, δηλαδή «φούσκωμα» των τοιχωμάτων και των κοιλοτήτων, ενώ σταδιακά χάνει την ελαστικότητά της. Αν παραμείνει χωρίς αντιμετώπιση η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια και αιφνίδιο καρδιακό θάνατο.

Τα συνηθέστερα συμπτώματα της στένωσης της αορτικής βαλβίδας που μας προειδοποιούν είναι:

• Η δυσκολία στην αναπνοή (που μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και τη νύχτα), η δύσπνοια, το «φούσκωμα» ή η εύκολη κόπωση.
• Αίσθημα ζάλης
• Αίσθημα παλμών ή ταχυκαρδίας
• Η στηθάγχη, δηλαδή το αίσθημα πόνου ή βάρους στο στήθος και στο θώρακα

Υπάρχουν περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στα διαχωριστικά ανευρύσματα της αορτής ή σε περίπτωση τραυματισμού, όπου η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας δεν συμβαίνει σταδιακά αλλά ξαφνικά, σε μικρό χρονικό διάστημα. Αυτή ονομάζεται οξεία ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας που σε αντίθεση με τη χρόνια ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας δεν αφήνει το χρονικό περιθώριο στην καρδιά να προσαρμοστεί. Είναι αρκετά επικίνδυνη κατάσταση με έντονη συμπτωματολογία που μπορεί να οδηγήσει σε οξεία καρδιακή ανεπάρκεια και καρδιακή κάμψη.

Πολλοί ασθενείς όμως δεν εμφανίζουν κανένα από τα παραπάνω συμπτώματα παρά τη σοβαρή ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας. Οι ασθενείς αυτοί εξακολουθούν να διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας. Έτσι πλέον να συστήνεται αντικατάσταση ή επιδιόρθωση της αορτικής βαλβίδας ακόμα και σε ασυμπτωματικούς ασθενείς με σοβαρού βαθμού ανεπάρκεια που πληρούν ορισμένα κριτήρια σύμφωνα με το υπερηχογράφημα καρδιάς.

Αντιμετώπιση της ανεπάρκειας της αορτικής βαλβίδας

Αιτιολογική θεραπεία της ανεπάρκειας της αορτικής βαλβίδας δεν υπάρχει. Δηλαδή δεν υπάρχει τρόπος να αναστραφεί ή να εξαφανιστεί φαρμακευτικά η εκφύλιση της αορτικής βαλβίδας. Η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας αντιμετωπίζεται σχεδόν πάντα επεμβατικά.  Ανάλογα με τη νόσο, την κατάσταση και τις επιθυμίες του ασθενούς υπάρχει μια σειρά από τεχνικές αντικατάστασης. Αυτές είναι:

• Αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας με μηχανική, βιολογική ή βαλβίδα ταχείας έκπτυξης
• Επιδιόρθωση της αορτικής βαλβίδας, όπου διατηρείται η φυσική βαλβίδα όταν το επιτρέπει η ανατομία και ο βαθμός εκφύλισης

Η κλινική μας εφαρμόζει ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές για την αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας που γίνεται μέσω πολύ μικρών τομών. Επίσης, υπάρχουν στη διάθεσή μας όλα τα πιο σύγχρονα και εξελιγμένα μοντέλα προσθετικών βαλβίδων κάθε είδους (βιολογικές, μηχανικές ή διαδερμικές) που εγγυόνται το καλύτερο μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα και τη μεγαλύτερη ασφάλεια για τους ασθενείς μας, επιτρέποντάς μας παράλληλα να εξατομικεύσουμε την καταλληλότερη θεραπεία σε κάθε μεμονομένο περιστατικό.

Παράλληλα η κλινική μας είναι από τα λίγα πιστοποιημένα κέντρα παγκοσμίως που εφαρμόζουν τεχνικές επιδιόρθωσης της αορτικής βαλβίδας με τοποθέτηση δακτυλίου επιδιόρθωσης, επιτρέποντας έτσι σε νεότερους ασθενείς να αποφεύγουν την αντιπηκτική αγωγή των μηχανικών βαλβίδων διατηρώντας τη φυσική τους βαλβίδα επιδιορθωμένη χωρίς ανεπάρκεια.