Παραδοσιακά, οι καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις πραγματοποιούνται με συμβατικές τομές: τη μέση στερνοτομή στο θώρακα (κατά την οποία απαιτείται και πλήρης διατομή του στέρνου) καθώς και επιμήκεις τομές στα άνω και κάτω άκρα για την αφαίρεση μοσχευμάτων όπου απαιτείται.

Την τελευταία εικοσαετία αναπτύχθηκε σχεδόν παράλληλα η ρομποτική και ενδοσκοπική (ή θωρακοσκοπική) καρδιοχειρουργική. Οι τεχνικές αυτές έφεραν μια επανάσταση γιατί πλέον ένα μεγάλο πλήθος καρδιοχειρουργικών επεμβάσεων μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω μικρών οπών στο πλάγιο θωρακικό τοίχωμα, με αποφυγή διατομής του στέρνου ή μακρών τομών στα άκρα. Τόσο κατά τη ρομποτική όσο και κατά την ενδοσκοπική καρδιοχειρουργική, ο χειρουργός χειρίζεται τους ιστούς και πραγματοποιεί τις επεμβάσεις μέσω μιας οθόνης και με τη βοήθεια ειδικών εργαλείων.

Πιο συγκεκριμένα, οι ρομποτικές επεμβάσεις καρδιάς κερδίζουν συνεχώς έδαφος, ειδικά στο Δυτικό κόσμο. Τα ρομποτικά συστήματα που χρησιμοποιούνται στην καρδιοχειρουργική δεν είναι αυτόνομα, δηλαδή δεν μπορούν να χειρουργούν μόνα τους αλλά αποτελούν μηχανικά βοηθήματα των χειρουργών. Τα μηχανήματα αυτά υπακούουν με μεγάλη ακρίβεια και λεπτομέρεια και με υψηλότατο επίπεδο ελέγχου και ασφάλειας  στους χειρισμούς των χειρουργών και δέχονται εντολές από αυτούς. Ο έλεγχος αυτών των χειρουργικών ρομπότ γίνεται με τηλεχειρισμό και ενεργοποίηση μέσω φωνής.

Στη ρομποτική καρδιοχειρουργική, ο καρδιοχειρουργός βρίσκεται μπροστά σε μια χειρουργική κονσόλα όπου βλέπει σε μια τρισδιάστατη οθόνη το χειρουργικό πεδίο, και πραγματοποιεί την επέμβαση κινώντας ειδικούς μοχλούς, που μοιάζουν με joysticks. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής που παρεμβάλλεται προσφέρει ανεκτίμητες πληροφορίες στο γιατρό και διευκολύνει κατά πολύ το έργο του.

Το ρομποτικό σύστημα, μέσω ψηφιακής ανάλυσης, προσφέρει ακριβέστατη τρισδιάστατη και μεγεθυμένη εικόνα στο χειρουργό, δίνει λεπτομερή αίσθηση των ιστών και ουσιαστικά καθίσταται αρωγός του γιατρού για το μέγιστο όφελος του ασθενή. Οι εντολές που δίνει ο χειρουργός μέσω των μοχλών μεταφέρονται ψηφιακά, ταυτόχρονα και με θαυμαστή ακρίβεια, στους αρθρωτούς χειρουργικούς βραχίονες ενός ρομπότ, οι οποίοι εκτελούν τις κινήσεις στο χειρουργικό πεδίο. Οι κινήσεις των βραχιόνων του ρομπότ ελέγχονται 100% από τον καρδιοχειρουργό, ο οποίος πρέπει να ειδικά εκπαιδευμένος στη χρήση του ρομποτικού συστήματος.

Ιστορική αναδρομή

Η ρομποτική χειρουργική έχει τις ρίζες της στην τηλε-χειρουργική, δηλαδή στη χειρουργική από απόσταση. Από έρευνες της NASA και του αμερικάνικου στρατού ξεκίνησε η ιδέα του να μην βρίσκεται ο χειρουργός πάνω στο χειρουργικό πεδίο αλλά σε απόσταση. Αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί στο να χειρουργούνται για παράδειγμα οι αστροναύτες από γιατρούς που βρίσκονταν στη γη, και αντίστοιχα οι στρατιώτες, που κινδύνευε η ζωή τους στο πεδίο της μάχης, από γιατρούς που βρίσκονταν σε κάποιο απομακρυσμένο και ασφαλές σημείο. Με τη συνεχή εξέλιξη, σταδιακά, η ρομποτική χειρουργική προσέφερε αυξημένους βαθμούς ελευθερίας κινήσεων και πιο ευέλικτα εργαλεία σε σύγκριση με τη θωρακοσκοπική καρδιοχειρουργική. Σημαντικοί σταθμοί στην ιστορία της ρομποτικής καρδιοχειρουργικής και χειρουργικής γενικότερα είναι οι παρακάτω:

• 1985: το ρομποτικό σύστημα PUMA 560 χρησιμοποιήθηκε για να εκτελέσει βιοψία εγκεφάλου με καθοδήγηση από αξονικό τομογράφο
• 1988: το σύστημα PROBOT, που αναπτύχθηκε στο Λονδίνο, χρησιμοποιήθηκε σε ουρολογικές επεμβάσεις προστάτη.
• 1992: Το σύστημα ROBODOC της Integrated Surgical Systems χρησιμοποιήθηκε για επεμβάσεις ακρίβειας στο ισχίο.
• 1994: H Intuitive Surgical παρουσιάζει το ρομποτικό σύστημα DaVinci.
• 1998: Πραγμαοποιείται στο Lepzig της Γερμανίας η πρώτη επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης ρομποτικά.
• 2001: Πραγματοποιείται χολοκυστεκτομή ρομποτικά από απόσταση, με τον ασθενή να βρίσκεται στο Στρασβούργο και το χειρουργό στη Νέα Υόρκη.

Το σύστημα DaVinci

Το σύστημα DaVinci, που βρίσκεται ήδη στην τρίτη γενιά του χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 800 νοσοκομεία σε Αμερική και Ευρώπη. Έχει λάβει έγκριση από το FDA για μεγάλο εύρος χειρουργικών επεμβάσεων που περιλαμβάνουν τη ριζική προστατεκτομή για καρκίνο προστάτου, την υστερεκτομή ενώ στην καρδιοχειρουργική χρησιμοποιείται σε επεμβάσεις αορτοστεφανιαίας παράκαμψης και επιδιόρθωσης μιτροειδούς βαλβίδας.

Διακρίνεται σε τρία τμήματα: Το ρομπότ με τους ειδικούς βραχίονες, τον ενδοσκοπικό πύργο και τη χειρουργική κονσόλα.

Ο χειρουργός κατευθύνει και συντονίζει το όλο σύστημα μέσω της χειρουργικής κονσόλας, έχοντας μπροστά του μια μεγεθυσμένη και τρισδιάστατη εικόνα του χειρουργικού πεδίου. Η χειρουργική κονσόλα διαθέτει λαβές, όπου τοποθετεί τα δάκτυλά του ο χειρουργός και κινεί τους ειδικούς μοχλούς σα να χρησιμοποιεί τα χέρια του. Κάθε κίνηση του χειρουργού αναπαράγεται με απόλυτη ακρίβεια και σταθερότητα στο χειρουργικό πεδίο από τους χειρουργικούς βραχίονες του ρομπότ, το οποίο τοποθετείται συνήθως στα αριστερά του ασθενούς. Εκεί βρίσκεται και η ομάδα του χειρουργού.

Ο χειρουργός μέσω ειδικών φακών αντιλαμβάνεται το χειρουργικό πεδίο και συνομιλεί και συνεργάζεται με το ρομπότ και την υπόλοιπη χειρουργική ομάδα. Ο ενδοσκοπικός πύργος ελέγχου περιλαμβάνει δύο κάμερες, σύστημα αυτόματης ρύθμισης εικόνας, video monitor υψηλής ευκρίνειας και άλλες χρήσιμες συσκευές.

Στην Ελλάδα ο κ Ρουμπελάκης είναι ένας εκ των δύο διαπιστευμένων ρομποτικών καρδιοχειρουργών πανελλαδικά μετά από ειδική πολύμηνη εκπαίδευση στο πιο φημισμένο κέντρο ρομποτικής καρδιοχειρουργικής του Aalst του Βελγίου, ενώ εφάρμοσε πρώτος στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών το 2017 το ρομποτικό bypass και το 2018 το υβριδικό ρομποτικό bypass.

To Ρομποτικό Bypass

Κατά το ρομποτικά υποβοηθούμενο bypass, χρησιμοποιείται το ρομποτικό σύστημα DaVinci για την παρασκευή της αριστερής έσω μαστικής αρτηρίας με μεγάλη ακρίβεια και ασφάλεια. Στη συνέχεια η αρτηρία αυτή αναστομώνεται μέσω μιας μικρής τομής 4-5εκ στο αριστερό πλάγιο θωρακικό τοίχωμα, λίγο πιο κάτω από την αριστερή θηλή, με την κυριότερη στεφανιαία αρτηρία, τον πρόσθιο κατιόντα κλάδο της αριστερής στεφανιαίας. Στη συνέχεια, αν χρειάζεται, πραγματοποιούνται αναστομώσης κερκιδικής αρτηρίας ή σαφηνούς φλέβας στις υπόλοιπες στεφανιαίες αρτηρίες που έχουν στενώσεις.

Η επέμβαση γίνεται χωρίς στερνοτομή, με πάλλουσα καρδιά και χωρίς χρήση εξωσωματικής κυκλοφορίας όταν απαιτούνται 1-2 μοσχεύματα, ενώ στην περίπτωση περισσότερων μοσχευμάτων χρησιμοποιείται υποβοήθηση από εξωσωματική. Διαρκεί 2-3 ώρες. Στη συνέχεια ο ασθενής παραμένει ένα βράδυ στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και στο νοσοκομείο 3-4 ημέρες. Αποτελεί την πιο τεχνολογικά εξελιγμένη επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης.

Το Υβριδικό Ρομποτικό Bypass

Σε ασθενείς που έχουν στενώσεις όχι μόνο στον πρόσθιο κατιόντα κλάδο αλλά και σε δευτερεύοντα στεφανιαία αγγεία (όπως η δεξιά στεφανιαία αρτηρία ή και η περισπωμένη αρτηρία), υπάρχει η επιλογή του Υβριδικού Ρομποτικού Bypass. . Το ρομποτικό υβριδικό bypass στην ουσία αντικαθιστά το συμβατικό διπλό ή τριπλό bypass, γίνεται χωρίς στερνοτομή και χωρίς χρήση εξωσωματικής κυκλοφορίας, με πάλλουσα καρδιά. Κατά το υβριδικό ρομποτικό bypass ακολουθείται η διαδικασία ρομποτικής παρασκευής της αριστερής έσω μαστικής αρτηρίας και της αναστόμωσής της στον πρόσθιο κατιόντα κλάδο της αριστερής στεφανιαίας.

Στη συνέχεια ακολουθεί το δεύτερο μέρος της επέμβασης όπου οι στενώσεις και βλάβες στα δευτερεύοντα αγγεία διανοίγονται με τη χρήση τελευταίας γενιάς stent με αγγειοπλαστική. Και τα δύο στάδια της επέμβασης πραγματοποιούνται στο εξελιγμένο Υβριδικό ρομποτικό χειρουργείο «Προμηθέας» στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών μέσα σε 3-4 ώρες και μετά από σύντομη παραμονή στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο για 3-4 μέρες.

Ρομποτική επιδιόρθωση μιτροειδούς βαλβίδας

Σε ασθενείς που πάσχουν από σοβαρού βαθμού ανεπάρκεια μιτροειδούς βαλβίδας, ο ιδανικός τρόπος αντιμετώπισης είναι η χειρουργική επιδιόρθωση (ή βαλβιδοπλαστική) της μιτροειδούς βαλβίδας. Με τη βαλβιδοπλαστική δεν αντικαθίσταται η φυσική βαλβίδα αλλά επιδιορθώνεται έτσι ώστε να σταματήσει να παρουσιάζει ανεπάρκεια. Έτσι αποφεύγονται οι πιθανότητες θρόμβωσης, ενδοκαρδίτιδας ή καρδιακής ανεπάρκειας που αποτελούν πιθανές επιπλοκές των προσθετικών βαλβίδων, δεν απαιτείται μακροχρόνια φαρμακευτική ή αντιπηκτική αγωγή και ο κίνδυνος του χειρουργείου είναι ελάχιστος.

Παραδοσιακά η επιδιόρθωση της μιτροειδούς πραγματοποιείται με στερνοτομή. Τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει έδαφος η ρομποτική ή η ενδοσκοπική επιδιόρθωση. Κατά τη ρομποτική επιδιόρθωση, απαιτούνται μικρές οπές στο θώρακα για την πραγματοποίηση της επιδιόρθωσης με τη βοήθεια του ρομποτικού συστήματος. Παράλληλα γίνεται μια μικρή τομή 2εκ στη δεξιά βουβωνική χώρα για τη χρήση της δεξιας μηριαίας αρτηρίας και φλέβας για το μηχάνημα εξωσωματικής κυκλοφορίας. Η επέμβαση διαρκεί περίπου 3 ώρες, πραγματοποιείται χωρίς στερνοτομή, ο ασθενής μένει ένα βράδυ στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και μετά από 3 μέρες λαμβάνει εξιτήριο.

Ποια είναι τα οφέλη της ρομποτικής καρδιοχειρουργικής;

Τα οφέλη της ρομποτικής καρδιοχειρουργικής είναι τα παρακάτω:

• Ελάχιστα επεμβατική και ελάχιστα τραυματική μέθοδος
• Ελάχιστη απώλεια αίματος
• Σχεδόν μηδενικός κίνδυνος λοίμωξης τραύματος
• Μικρότερος κίνδυνος μετεγχειρητικών αρρυθμιών (πχ κολπική μαρμαρυγή)
• Λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος
• Ταχύτερη κινητοποίηση
• Βραχύτερη διάρκεια νοσηλείας
• Ταχύτερη ανάρρωση και επιστροφή στην καθημερινότητα
• Άριστο κοσμητικό αποτέλεσμα
• Μεγάλη ακρίβεια κινήσεων και χειρισμών
• Μεγάλη ασφάλεια αντίστοιχη των ανοικτών επεμβάσεων
• Άριστα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα